AYM’den haksız gözaltı ve tutukluluk için yeni karar!

AYM, haksız gözaltı ve tutukluluk nedeniyle yargı mercilerince hükmedilen tazminat ölçüsünün, Yüksek Mahkemenin hükmettiği ölçülerle birebir olması gerekmediğini, fakat bu ölçüden düşük bir ölçüye hükmedilmesi halinde, tazminatın özünün zayıflayacağını belirtti.

Yüksek Mahkeme ayrıyeten, kendi belirlediği ölçünün taban tazminat ölçüsü olduğunu, yargı mercilerinin somut olayın şartlarına nazaran daha yüksek bir tazminata hükmedebileceğini kaydetti.

Alınan bilgiye nazaran, beraat yahut kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ile sonuçlanan ceza yargılaması süreçlerinde, haklarında uygulanan gözaltı yahut tutuklama üzere müdafaa önlemleri nedeniyle tazminat davası açan müracaatçılar, bu davalarda yetersiz tazminata hükmedilmesi nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği haklarının ihlal edildiği savıyla Anayasa Mahkemesine ferdî müracaatta bulundu.

Başvurular birleştirildi, ihlal ve tekrar yargılama kararı verildi

Başvuruları birleştirerek karara bağlayan Yüksek Mahkeme, müracaatçıların, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını düzenleyen 19. unsurunun, hürriyetinden mahrum bırakılan şahıslara tazminat hukukunun genel prensiplerine nazaran tazminat ödeneceği kararının ihlal edildiğine karar verdi. Yeniden yargılama yapılmak üzere belgeler ilgili mahkemelerine gönderildi.

Yüksek Mahkemenin münasebetinde, maddi zararın, “‘zarara uğrayanın mevcut mal varlığı ile uygulanan müdafaa önlemi olmasaydı bu mal varlığının olacağı durum ortasındaki farktan ibaret'” olduğu belirtildi.

“AYM’nin, yetkili mahkemelerin maddi tazminat konusundaki takdirine müdahalesi kelam konusu olamaz”

İhlal ile ziyan ortasında nedensellik bağının bulunması gerektiği, hükmedilecek tazminat ölçüsünün her vakit maddi ziyana eşit olmasının gerekmediği vurgulanan münasebette, “‘Maddi tazminatın belirlenmesinde ağır ceza mahkemelerinin daha yeterli pozisyonda oldukları açıktır. Anayasa Mahkemesinin ferdî müracaat incelemesinde açıkça destekten mahrum yahut keyfî olduğu anlaşılmadıkça yetkili mahkemelerin maddi tazminat konusundaki takdirine müdahalesi kelam konusu olamaz'” tespiti yapıldı.

Gerekçede, somut olayda, ağır ceza mahkemelerinin yaptığı değerlendirmeler sonucunda kimi müracaatçıların maddi tazminat taleplerini reddetmesinin keyfî olduğu, açık ve bariz takdir kusuru içerdiğinin söylenemeyeceği, birtakım müracaatçılara ödenen maddi tazminat ölçüsünün ise somut olayın şartlarında orantısız olmadığının görüldüğü aktarıldı.

Bazı başvurucularla ilgili ise mahkemelerce hükmedilen manevi tazminat ölçüsünün, Anayasa Mahkemesinin benzeri durumlarda ödenmesine hükmettiği ya da hükmedebileceği tazminat ölçüsüne nazaran düşük olduğu sonucuna varıldığı kaydedildi.

Kararın altında AYM’nin tablosu yer aldı

Anayasa Mahkemesinin misal olaylarda hükmedeceği tazminat ölçüleri için hazırlanan, 2016-2024 yıllara ortasına ilişkin tabloya yer verilen münasebette, “‘Manevi tazminat ölçüsünün kâfi olup olmadığı belirlenirken tazminata karar veren ağır ceza mahkemesinin karar tarihi, şayet manevi tazminat ölçüsü bölge adliye mahkemesi kararıyla değiştirilmişse istinaf mahkemesinin karar tarihi prestijiyle, Anayasa Mahkemesinin emsal müracaatlar üzerine vereceği tazminat ölçüsüne nazaran bir karşılaştırma yapılarak uygun tazminatın belirlenmesi gerekir'” denildi.

Yüksek Mahkemenin, 2016-2024 yıllara ortası tazminat tablosu şöyle:

2016 yılı için	-Bir gün gözaltı için taban 300 TL -Tutuklama önlemi için tutukluluk mühletine nazaran Minimum: 15.000TL, Ortalama: 40.000, Azami: 100.000 TL
2017 yılı için	– Bir gün gözaltı için taban 360 TL – Tutuklama önlemi için tutukluluk müddetine nazaran Taban: 18.000TL, Ortalama: 48.000 TL, Azami: 120.000 TL
2018 yılı için	– Bir gün gözaltı için minimum 400 TL – Tutuklama önlemi için tutukluluk mühletine nazaran Minimum: 20.000TL, Ortalama: 54.000 TL, Azami: 135.000 TL
2019 yılı için	– Bir gün gözaltı için taban 600 TL – -Tutuklama önlemi için tutukluluk mühletine nazaran Minimum: 29.700TL, Ortalama: 79.200 TL, Azami: 198.000 TL
2020 -2021 yılları için	– Bir gün gözaltı için minimum 600 TL – -Tutuklama önlemi için tutukluluk mühletine nazaran Taban: 30.000TL, Ortalama: 80.000 TL, Azami: 200.000 TL
2022 yılı için	– Bir gün gözaltı için minimum 1.350 TL – -Tutuklama önlemi için tutukluluk müddetine nazaran Taban: 67.500TL, Ortalama: 180.000 TL, Azami: 450.000 TL
2023 yılı için	– Bir gün gözaltı için minimum 1.800 TL – -Tutuklama önlemi için tutukluluk mühletine nazaran Minimum: 90.000TL, Ortalama: 240.000 TL, Azami: 600.000 TL
2024 yılı için	– Bir gün gözaltı için taban 2.970 TL – -Tutuklama önlemi için tutukluluk müddetine nazaran Minimum: 148.500TL, Ortalama: 396.000 TL, Azami: 990.000 TL