AUSSOM’un gelceği tehlikede: ABD, Somali’den çekiliyor mu?
Afrika Boynuzu’ndaki Somali, yıllardır silahlı kümelerin tehdidi altında yaşayan milyonlarca insanın barınma, sıhhat ve güvenlik gereksinimleriyle boğuşuyor. Ülkedeki en faal terör örgütlerinden biri olan El Şebab’a karşı mücadele veren Afrika Birliği Somali Dayanak ve İstikrar Misyonu’nun (AUSSOM) bahtı, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun Mayıs ayında yapacağı oylamaya bağlı. Lakin ABD’nin bu oylamaya olumlu yaklaşmaması, misyonun sürdürülebilirliği konusunda önemli tasalara yol açıyor.
HİBRİT FİNANSMAN MODELİNE ABD’DEN RET
Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu, geçtiğimiz Aralık ayında kabul ettiği 2719 sayılı karar doğrultusunda Afrika Birliği’nin barış misyonlarının hibrit bir finansman modeliyle desteklenmesini gündeme getirmişti. Bu modelin birinci uygulaması AUSSOM için planlandı. Lakin ABD, bu modelin Somali’de test edilmesine karşı çıkıyor. ABD’nin BM Daimi Temsilci Yardımcısı Dorothy Shea, hibrit modelin BM üyelerine öngörülen yüzde 75 yerine yüzde 90’lık bir mali yük bindireceğini belirterek, bu uygulamanın ruhuna muhalif olduğunu savundu.
Washington idaresi, 15 Mayıs’ta yapılacak oylama öncesinde tavrını değiştirmediğini açıkladı. ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, Somali’nin hibrit model için uygun bir bağlam olmadığını ve bu uygulamayı reddettiklerini vurguladı.
FİNANSMAN KRİZİ VE İNSANİ TABLO
BM Genel Sekreteri António Guterres, 10 Nisan tarihli Güvenlik Kurulu raporunda AUSSOM’un finansmanındaki eksikliklerden derin telaş duyduğunu tabir etti. Guterres, sürdürülebilir bir finansal yapı sağlanmazsa misyonun geleceğinin tehlikeye gireceğini belirtti.
Raporda Somali’de 4,4 milyon kişinin akut besin yetersizliğiyle karşı karşıya olduğu, kolera üzere hastalıkların yaygınlaştığı ve bayanlara yönelik şiddetin alarm verici düzeylere ulaştığı vurgulandı. El Şebab dışında, ülkede sık sık kabile çatışmaları yaşandığı ve federal idare ile özerk bölgeler ortasında derin siyasi uçurumlar bulunduğu da belirtildi.
ALTERNATİF FİNANS ARAYIŞLARI
ABD’nin fon dayanağını çekmesi halinde, AUSSOM’un büsbütün sona ermesi beklenmiyor. Afrika’daki güvenlik uzmanlarına nazaran, misyon varlığını sürdürebilmek ismine operasyonel kapasitesini azaltarak Avrupa Birliği, Birleşik Krallık, Afrika Birliği ve Körfez ülkelerinden sağlanacak hudutlu dayanaklarla faaliyetlerine devam edebilir.
Kenya merkezli Memleketler arası Kriz Kümesi uzmanı Omar Mahmood, Avrupa ve İngiltere’nin sonlu takviyesiyle birlikte Afrika Birliği’nin katkıları sayesinde AUSSOM’un kısmen ayakta kalabileceğini belirtiyor. Mahmood, misyon gücünün bütçesini hibrit modele nazaran oluşturduğunu fakat bu bütçeye ulaşmanın artık pek mümkün görünmediğini söz etti.
ASKERİ GERÇEKLİK: EL ŞEBAB GÜÇ KAZANIYOR
2025 yılı içerisinde El Şebab, bilhassa Somali’nin orta bölümlerinde ve başşehir Mogadişu’nun güneyinde önemli askeri kazanımlar elde etti. Mart ayında Somali Cumhurbaşkanı Hassan Sheikh Mohamud’un konvoyuna düzenlenen bombalı hücumdan cumhurbaşkanı yara almadan kurtuldu. Mogadişu etrafında düzenlenen havan atakları, kentin hala tehdit altında olduğunu gösteriyor.
Amerikan Teşebbüs Enstitüsü’nden Liam Karr, El Şebab’ın başşehri direkt ele geçirmesinin yakın vakitte mümkün olmadığını lakin kuşatma ve sızma taktikleriyle güvenlik durumunu önemli halde zayıflatabileceğini vurguluyor.
DANAB TUGAYI VE ABD’NİN İKİLİ GÜVENLİK İLİŞKİSİ
ABD’nin Somali ile olan güvenlik alakaları yalnızca barış misyonuna sağlanan takviyeyle hudutlu değil. ABD, ülkenin kuzeyindeki Puntland bölgesinde tesirli olan IŞİD’e karşı sistemli hava hücumları gerçekleştiriyor. Ayrıyeten yaklaşık 2.500 şahıstan oluşan Danab özel kuvvetler tugayını eğiterek alandaki gayrete faal takviye sağlıyor.
Ancak Hudson Enstitüsü’nden Joshua Meservey, bu direkt askeri müdahalelerin ABD kamuoyu ve idaresi içinde tartışmalı hale geldiğini belirtiyor. Meservey, Somali Ulusal Ordusu’nun yıllar süren dayanak ve eğitime karşın vazife gücünü devralabilecek yeterliliğe ulaşamamasının esasen bir idare sorunu olduğunu söylüyor.
Somali’de hava taarruzunda 14 IŞİD’li öldürüldü
SOMALİ’DEKİ SİYASİ KAOS VE KABİLE GERÇEKLİĞİ
Uzmanlara nazaran, Somali’nin esaslı kabile yapısı merkezi bir demokratik idaresi zorlaştırıyor. Meservey, Somali’deki siyasi seçkinlerin şahsî çıkar çatışmalarını devlet idaresinin önüne koyduğunu ve bu nedenle El Şebab’la gayrette tesirli bir ordu yapılamadığını savunuyor.
1991’de tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland örneği, Somali’nin tek ve birleşik bir ulus olarak varlığını sürdürmesinin zorluğunu ortaya koyuyor. ABD her ne kadar Somali’nin toprak bütünlüğünü tanıdığını açıklasa da, birtakım Trump idaresi yetkililerinin Somaliland’ı tanımaya sıcak baktığı sav ediliyor.
GAZZE PLANI VE BERBERA LİMANI İDDİALARI
Mart ayında İsrail’in yayın kuruluşu KAN’a nazaran, Somaliland idaresi Gazze’den zorla çıkarılmak istenen Filistinliler için ülkesinde yer açabileceğini tabir etti. Karşılığında ise İsrail’den diplomatik tanıma talep etti. Lakin uzmanlar, nüfusu düşük ve kaynakları kısıtlı Somaliland’ın bu türlü bir yükü kaldıramayacağı görüşünde.
ABD Dışişleri Bakanlığı ise bu iddialara ait yorum yapmayarak İsrail’i adres gösterdi. ABD’nin resmi tavrı, Somali’nin egemenliğini ve toprak bütünlüğünü tanımaya devam ettiği tarafında.
