Çağın gizli salgını yayılıyor! Uzmanlardan kritik uyarılar
Modern çağın koşuşturmacası, teknolojinin suratı ve iş ömrünün acımasız talepleri, milyonlarca insanı sessiz bir salgının pençesine düşürüyor: Tükenmişlik sendromu.
Günümüz toplumunda giderek yaygınlaşan bu durum, yalnızca yorgunluk değil, tıpkı vakitte zihinsel ve fizikî çöküşün bir yansıması olarak karşımıza çıktı.
Bilimsel araştırmalar ve uzmanlar, tükenmişlik sendromunun çağdaş ömrün kaçınılmaz bir sonucu olabileceğini, lakin yanlışsız adımlarla yönetilebileceğini belirtti.
TÜKENMİŞLİK NEDİR? ÇAĞDAŞ ÇAĞIN YENİ HASTALIĞI
Tükenmişlik sendromu, uzun vadeli gerilim, çok iş yükü ve duygusal tükenme nedeniyle bireyin gücünün, motivasyonunun ve ömür sevincinin kaybolması olarak tanımlanıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), tükenmişliği yılında resmi olarak “mesleki bir fenomen” olarak sınıflandırmış ve sıhhat sıkıntıları listesine eklemişti. Lakin uzmanlar, bu durumun yalnızca iş hayatıyla hudutlu olmadığını, çağdaş ömrün her alanında kendini gösterdiğini vurguladı.
ABD’deki Mayo Clinic’ten psikolog Dr. Christina Maslach, tükenmişlik sendromunun üç temel bileşeni olduğunu belirtti: Duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve ferdî muvaffakiyet hissinde azalma.
Maslach, “İnsanlar kendilerini bitkin hissediyor, işlerine yahut etraflarına karşı ilgisizleşiyor ve yaptıkları hiçbir şeyin kâfi olmadığını düşünüyor” dedi.
Onun öncülüğünü yaptığı Maslach Tükenmişlik Envanteri, dünya genelinde bu sendromun teşhisinde kullanılan en değerli araçlardan biri.
Depresyonla tükenmişlik sendromu ortasındaki farklar neler? İşte uzman görüşleri…
BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE SÖYLÜYOR?
Son yıllarda yapılan araştırmalar, tükenmişlik sendromunun yalnızca ferdî bir sorun olmadığını, birebir vakitte toplumsal ve ekonomik bir kriz olduğunu ortaya koydu.
İngiltere’deki Warwick Üniversitesi’nde yayımlanan bir çalışma, tükenmişlik sendromunun iş verimliliğini %20’ye kadar düşürebileceğini ve çalışanların %40’ının bu sendromun belirtilerini yaşadığını gösterdi.
Araştırma, bilhassa teknoloji bölümünde çalışanların, daima irtibatta olma baskısı nedeniyle daha yüksek risk altında olduğunu vurguladı.
İtalya’daki Bologna Üniversitesi’nden nörolog Dr. Giovanni Frisoni’nin liderliğinde yapılan bir öteki araştırma, tükenmişliğin beyin üzerindeki tesirlerini inceledi.
Yayımlanan bu çalışma, kronik gerilimin beyindeki prefrontal korteksi zayıflatarak karar verme ve duygusal regülasyon yeteneklerini olumsuz etkilediğini ortaya koydu.
Dr. Frisoni, “Tükenmişlik, yalnızca bir ruh hali değil, birebir vakitte nörolojik bir hasardır. Beynimiz, daima gerilim altında kaldığında, bir çeşit ‘kısa devre’ yapıyor” dedi.
MODERN ÇAĞIN TETİKLEYİCİ FAKTÖRLERİ
Uzmanlar, tükenmişlik sendromunun çağdaş hayatın birtakım temel dinamiklerinden beslendiğini belirtti.
Teknolojinin 7/24 erişilebilir kılması, iş ve özel ömür ortasındaki sonları bulanıklaştırdı. Toplumsal medyanın yarattığı karşılaştırma kültürü, bireylerde yetersizlik hissi uyandırıyor. Ayrıyeten, ekonomik belirsizlikler ve iş güvencesizliği de bu sendromu körükledi.
Londra’daki King’s College’dan psikiyatrist Dr. Carmine Pariante, “Modern çağ, bireylerden daima üretken olmalarını bekliyor. Lakin bu beklenti, insan tabiatına alışılmamış. Dinlenme ve toplumsal bağlar olmadan, zihinsel sıhhatimiz çöküyor” dedi. Pariante, bilhassa pandemi sonrası devirde tükenmişlik hadiselerinde önemli bir artış gözlemlediklerini belirtti.
Texas Tech Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma da, haberleri takıntılı bir halde takip etmenin tükenmişlik riskini artırdığını ve fizikî sıhhat meselelerine yol açtığını ortaya koydu.
TÜKENMİŞLİKLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI
Uzmanlar, tükenmişlik sendromunun tesirlerini azaltmak için hem ferdî hem de kurumsal adımlar atılması gerektiğini vurguladı.
İşte bilimsel temelli kimi teklifler:
Sınır Koyma: İş ve özel hayat ortasında net hudutlar çizmek, tükenmişliği önlemede kritik bir adım. Dr. Maslach, “Herkesin ‘hayır’ deme hakkı olduğunu unutmayın. Daima ‘evet’ demek, sizi tüketir” dedi.
Zihinsel ve Fizikî Bakım: Tertipli uyku, sağlıklı beslenme ve idman, gerilimle çabada tesirli. Harvard Tıp Fakültesi’nde yayımlanan bir çalışma, haftada 150 dakika orta yoğunlukta antrenmanın, gerilim hormonlarını %30 oranında azalttığını gösterdi.
Mindfulness ve Meditasyon: Dr. Pariante, mindfulness tekniklerinin zihni sakinleştirdiğini ve tükenmişlik belirtilerini hafiflettiğini söyledi. Günlük 10 dakikalık meditasyonun bile korkuyu azalttığı bilimsel olarak kanıtlandı.
Sosyal Dayanak: Aile, arkadaşlar yahut bir terapist ile konuşmak, duygusal yükü hafifletti. Kanada’daki Toronto Üniversitesi’nden psikolog Dr. Judith Andersen, sosyal bağların tükenmişlikten korunmada en güçlü kalkanlardan biri olduğunu belirtti.
Profesyonel Yardım: Tükenmişlik önemli bir durum olduğunda, bir psikolog veya psikiyatristten destek almak hayati ehemmiyet taşıyor. WHO, tedavi edilmediğinde tükenmişliğin depresyon ve anksiyete bozukluklarına yol açabileceğini vurguladı.
Araştırma sonuçları dikkat çekti! Tükenmişlik sendromu en çok onları etkiledi
İŞVERENLERİN SORUMLULUĞU
Tükenmişlik sendromu, yalnızca bireylerin değil, patronların de çözmesi gereken bir sorun. Google ve Microsoft üzere teknoloji devleri, çalışanlarının tükenmişlik riskini azaltmak için esnek çalışma saatleri ve zihinsel sıhhat dayanak programları başlattı. Lakin uzmanlar, bu çeşit uygulamaların yaygınlaşması gerektiğini söyledi.
Dr. Andersen, “İşverenler, çalışanlarına yalnızca birer makine üzere davranırsa, tükenmişlik kaçınılmaz olur. İnsani bir yaklaşım şart” dedi.
ÇARPICI GERÇEK: TÜKENMİŞLİK BİR SALGIN
Tükenmişlik, çağdaş çağın sessiz fakat yıkıcı bir salgını olarak tanımlanıyor. Yapılan global bir anket, dünya genelinde her 3 çalışandan 1’inin tükenmişlik belirtileri gösterdiğini ortaya koydu. Bu sayı, bilhassa genç yetişkinlerde daha yüksek. Uzmanlar, şayet tedbir alınmazsa, tükenmişliğin ekonomik ve toplumsal maliyetlerinin katlanarak artacağı konusunda uyardı.
Dr. Frisoni, “Tükenmişlik, yalnızca bireyleri değil, tüm toplumu etkileyen bir kriz. Sıhhat sistemlerinden iş gücüne kadar her alanda yankıları var” dedi.
