‘Deprem yalnızca fiziksel değil, psikolojik bir travmadır’
Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, “Bu süreçte uyku sisteminden sağlıklı beslenme rutinlerinin sürdürülmesine kadar günlük hayatta alınacak kimi tedbirler ruh sıhhatinin korunmasında ehemmiyet taşır” dedi.
İstanbul üzere ağır nüfuslu kentlerde sarsıntı kaygısının sadece sarsıntıyla hudutlu olmadığını belirten İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Kısmı’ndan Dr. Öğr. Üyesi Hale Kahyaoğlu Çakmakcı, “Büyük kentlerde insanların birbirine ulaşamaması ve yardım alamayacağına ait kaygıların artması doğaldır. Bireylerin önceliği hem kendi ömürlerini hem de yakınlarının güvenliğini temin etmektir” tabirlerini kullandı.
Toplumsal dayanışmanın değerine de dikkat çeken Kahyaoğlu Çakmakcı, “Kişilerin ve sevdiklerinin ömrünü tehdit eden ve acil müdahale gerektiren afet durumlarında, toplumsal yapımızın en bariz özelliklerinden biri olarak pro-sosyal davranışlar, yani toplumsal dayanışma eğilimleri ön plana çıkmaktadır. Bu cins kriz anlarında, hem fizikî olarak olay yerinde bulunan bireyler hem de dijital platformlar aracılığıyla etkileşimde bulunan topluluklar tarafından sergilenen yardımsever tavırlar, bireylerin yalnız olmadıkları hissini pekiştirmekte ve ruhsal dayanıklılığı artırmaktadır” diye konuştu.
‘AİLE TAKVİYESİ İLE BU TELAŞLAR ATLATILABİLİR’
Depremin çabucak akabinde toplum genelinde ağır bir duygusal tepki gözlemlendiğini belirten Çakmakcı, “Depremin akabinde birinci iki gün boyunca mevt korkusu, belirsizlik, çaresizlik, suçluluk ve öfke üzere hisler yaygın olarak yaşanabilir. Toplumun büyük çoğunluğu doğal afetler sonrasında toplumsal dayanışma, aile dayanağı ile bu kaygılarını atlatabilmektedir. Bunun yanında birinci günlerden 1 aya kadar devam eden tabloda Akut Gerilim Bozukluğu en sık görülen tablolardandır. Akut Gerilim Bozukluğu’nun en besbelli belirtileri ortasında çaresizlik duygusu, duygusal hissizlik, travmatik olaya ait tekrar eden kabuslar ve rahatsız edici anılar, dikkat ve konsantrasyonda bozulmalar ile çok uyarılmışlık hali yer almaktadır” sözlerini kullandı.
Akut Gerilim Bozukluğu’nun uzun müddet devam etmesi durumunda, toplumda yüzde üç ila yüzde beş oranında görülen Travma Sonrası Gerilim Bozukuğu’na (TSSB) dikkat çeken Çakmakcı “Bu bozukluk, bireyin kendisini travmatik olaydan zihinsel olarak uzaklaştıramaması, olaya ait olumsuz fikir ve hislerin ağır bir biçimde rahatsızlık vermesiyle karakterizedir. TSSB’ye ek olarak, depresyon, anksiyete bozuklukları, yas sürecine ait zahmetler ile alkol ve unsur kullanımında artış da gözlenebilir. Ayrıyeten, gerilimin bedensel yansımaları olarak karın ağrısı, mide problemleri, baş ağrıları, çok yorgunluk ve nefes alamama hissi üzere psikosomatik belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bu cins belirtilerin bireyin hayat kalitesini önemli ölçüde etkileyebileceği göz önünde bulundurularak, başa çıkmakta zorlanılan durumlarda kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanından ya da psikologdan profesyonel dayanak alınması önemlidir” diye konuştu.
‘ÇOCUKLARLA AÇIK VE YAŞ SEVİYESİNE UYGUN KONUŞULMALI’
Depremin çocuklar üzerindeki tesirlerine de değinen Çakmakcı, “Çocuklara yapılacak açıklamalar açık ve yaşa uygun olsun. Çocuklara zelzelenin tüm tabiat olayları kadar olağan olduğunu anlatmak gerekir. Fakat karmaşık, bilinmeyen ya da çelişkili açıklamalar çocuklarda tasayı artırabilir. Sorduğu sorulara açık ve net karşılıklar verilmeli, çocukların duygusal reaksiyonlarının olağan olduğu söz edilmelidir” dedi.
Çocuğun zelzele manzaralarına toplumsal medyada denk gelmesi ya da etrafındaki şahısların kaygılı reaksiyonlarına maruz kalmasının travmayı kalıcı hale getirebileceğini belirten Çakmakcı şunları söyledi:
“Ebeveynler evvel kendilerinin inançta olduğunu içselleştirmeli, sonra çocuğa bunu aktarabilmelidir. Çocukların zelzelesi yaşamasından çok medyada sarsıntı ve panik anlarını izlemeleri, kaygı ve dert içerikli konuşmalara şahit olmaları çocukları olumsuz tesirler. Ebeveynlere çok bağlanma, oyun içeriklerinde endişe temalarının öne çıkması, sık ağlama, kabus görme, alt ıslatma, öfke nöbetleri, yalnız uyumakta zorlanma ve karanlıktan ya da yalnız tuvalete gitmekten korkma üzere yeni endişelerin gelişmesi yer alabilir. Bu belirtilerin bir aydan uzun mühlet devam etmesi durumunda, kesinlikle bir uzmandan profesyonel yardım alınmalıdır. Çocukların yaş kümesi ve gelişim seviyesine uygun olarak EMDR ve Oyun Terapisi üzere terapötik müdahaleler, travmaya bağlı gelişen tasa ve endişeler için yardımcı olabilir.”
‘PSİKOLOJİK SIHHAT İÇİN TOPLUMSAL TAKVİYE HAYATİ ROL OYNAR’
Bireylerin bu süreçte ruhsal sıhhatlerini koruyabilmeleri için tekliflerde bulunan Çakmakcı, “Uyku nizamı, sağlıklı beslenme ve günlük rutinlerin sürdürülmesi kritik rol oynar. Nizamlı uyumaya, sağlıklı beslenmeye ve günlük rutinlerinizi sürdürmeye devam edin. Ailenizle ve yakın etrafınızla birlikte olmak, çocuklarla vakit geçirmek, inançlı alanlarda bulunmaya itina göstermek şahısların kendisini toparlamasına yardımcı olur. İkincil travmaların önlenebilmesi için felaket haberlerine daima maruz kalmaktan kaçınılmalıdır” sözlerini kullandı.
Çakmakcı, 1 ayı geçen ruhsal belirtilerin kesinlikle uzman dayanağıyla ele alınması gerektiğini belirterek, “Bu süreçte geçmiş travmalar da tetiklenebilir. Psikoterapi ve travmaya has müdahale prosedürleri bireyin uygunlaşmasını destekleyebilir” dedi.
