Lösemide kemik iliği nakli hayat kurtarıyor!
Çocukluk çağında görülen Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) hastalarının yaklaşık yarısının 18 yaş altındaki çocuklar olduğunu söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Toluy Özgümüş, bir vericiden ya da donörden hücre alınarak yapılan allojenik kemik iliği naklinin, birden fazla hasta için tek hayat kurtarıcı tedavi olduğunu belirtti.
Kemik iliği bağışçısı olmanın kıymetinden bahseden Özgümüş, çocukluk çağında yüzde 20 – 30 ortası oranlarda kemik iliği nakli gerekebildiğini söyledi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Kısmı’ndan Dr. Öğretim Üyesi Toluy Özgümüş, 2-8 Kasım Lösemili Çocuklar Haftası hasebiyle yaptığı açıklamada lösemiye ait değerlendirmede bulundu.
LÖSEMİ, KAN KANSERİ OLARAK TANIMLANABİLİR
Özgümüş, “Lösemiler en kolay tanımla kan kanseri olarak tanımlanabilir. Lösemi, kan üreten organ olan kemik iliğinde olağan kan üretiminin durması ve kanserli hücrelerin çok ölçüde üretilmesi sonucu ortaya çıkar” sözlerini kullandı.
LÖSEMİDE BU BELİRTİLERE DİKKAT
Akut lösemilerde en kıymetli bulguların enfeksiyonlar ve kanama olduğunu söyleyen Özgümüş, belirtileri şöyle sıraladı:
Ateş ve Sık Enfeksiyonlar: Lösemi hastalarında bağışıklık sistemi zayıflar, ateşlenme, güzelleşmeyen ve sık tekrarlayan enfeksiyonlar hastalığın en sık bulgusu.
Kanama Eğilimi: Burun kanamaları, diş eti kanamaları ve ciltte kolay morarma üzere kanama bulguları sıkça yaşanır.
Yorgunluk ve Zayıflık: Daima yorgunluk hissi, genel bir zayıflık oluşturabilir.
Kilo Kaybı: Besbelli bir neden olmaksızın kilo kaybı yaşanabilir. Bu kilo kaybının beden yükünün yüzde 10’undan fazla olması lösemi üzere önemli bir hastalık belirtisi olabileceğini düşündürür.
Kemik ve Eklem Ağrıları: Bilhassa uzun kemiklerde ve eklemlerde ağrı görülebilir.
Lenf Bezlerinde Şişlik: Boyun, koltuk altı yahut kasıkta lenf bezlerinin şişmesi çocuklarda daha sık görülen lösemi çeşidi olan Akut Lenfoblastik Lösemide (ALL) gözlemlenebilir.
Hiçbir belirtinin lösemi hastalığı için spesifik olmadığını belirten Özgümüş, “Özellikle çocuklarda bu belirtiler önemli bir hastalık olmadan da görülebilir. Kesin teşhis için sakin kalarak bir sıhhat profesyoneline başvurmak önemlidir” dedi.
LÖSEMİNİN NEDENLERİ NELERDİR
Löseminin nedenlerinin tam olarak bilinmediğini anlatan Dr. Öğretim Üyesi Toluy Özgümüş birtakım faktörlerin lösemi gelişim riskini artırdığının bilindiğini söyleyerek bunları genetik faktörler, çevresel etkenler ve bağışıklık sistemi olarak sıraladı.
Genetik Faktörler: Akut lösemilerde ailevî geçiş çok az bir bulgu olsa da ailede kanser hikayesi hastalık gelişim riskini artırabilir. Ayrıyeten Down Sendromu üzere genetik bozukluklar, akut lösemi gelişim riskini artırır.
Çevresel Etkenler: Radyasyona maruz kalma, birtakım kimyasallar (örneğin benzen) ve toksik hususlar risk oluşturabilir.
Bağışıklık Sistemi: Kalıtsal yahut edinsel sebeplerle bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde lösemi gelişim riski artmaktadır.
ALL ÇOCUKLUK PERİYODUNDA GÖRÜLÜYOR
Löseminin görülme yaşına ait olarak da bilgi veren Özgümüş, akut lösemilerin iki çeşidi bulunduğunu belirterek “Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) çocukluk çağında daha sık görülür. ALL hastalarının yaklaşık yarısı 18 yaş altı çocuklardır. Öbür akut lösemi çeşidi olan Akut Myeloid Löseminin (AML) görülme sıklığı yaş ile artar, en sık görüldüğü yaş gurubu 65 yaş üzeridir. Bununla birlikte 50 yaş üzeri erişkinlerde en sık görülen lösemiler kronik lösemilerdir” dedi.
RİSK FAKTÖRLERİNDEN KAÇINILMALI
Löseminin tam olarak önlenebilir bir hastalık olmadığını, fakat birtakım risk faktörlerini azaltarak riski düşürmenin mümkün olduğunu kaydeden Özgümüş, “Dengeli beslenme, sistemli idman ve uyku, sigara ve çok alkol tüketiminden kaçınmak, radyasyon ve kimyasallardan korunmak lösemi riskini azaltabilir. Ayrıyeten ailede lösemi riskini artırdığı bilinen kalıtsal hastalıkları olan bireylerin çocuk sahibi olmadan evvel genetik danışmanlık alması lösemi riskini en aza indirecektir” dedi.
GÜNLÜK PİŞİRİLMİŞ BESİNLER TÜKETİLMELİ
Lösemi tedavisi sürecinde beslenme ve hijyen bahislerinde dikkat edilmesi gerekenlere de işaret eden Özgümüş, pek çok tedavide olduğu üzere lösemi tedavisinde de doktor talimatlarına uymanın ve tertipli denetimleri aksatmamanın ehemmiyetini vurguladı. Lösemi tedavisinde bilhassa beslenme ve hijyenin hayati değere sahip olduğunu belirten Özgümüş, şunları söyledi:
“Bu kurallara uyulmaması hayatı tehdit edebilecek enfeksiyonların gelişimine yol açabilir. Beslenme için kâfi protein, vitamin ve mineral içeren istikrarlı bir diyet değerlidir. Lakin nötropenik diyet olarak isimlendirilen kurallara uymak hayati değere sahiptir. Besinlerin hepsi pak, taze ve yeterli pişmiş olmalıdır. Meyve ve zerzevat de dahil çiğ besinlerden kaçınılmalıdır. Kimi çiğ besinler yalnızca aşikâr özel kurallara uyarak (kalın kabuklu meyvelerin kabuklarının soyularak tüketilmesi gibi) tüketilebilir. Yalnızca meskende pişirilmiş yahut hastanede nötropeni kurallarına uyarak pişirilmiş besinlerin tüketilmesi önerilir. Besin materyallerinin seçiminde doğal olan değil, mikroplardan arındırılmış besinler yani paketli, süt eserleri için pastörize eserler tercih edilmelidir. Lösemi hastalarının tüketeceği tüm besinler günlük pişirilmiş yahut paketi günlük açılmış olmalıdır, buzdolabında saklansa bile bekleyen hiçbir besin eseri tüketilmemelidir. Bu sebeple küçük paketler ve küçük porsiyon formunda yemek hazırlanması tercih edilmelidir.
Kişisel hijyene dikkat edilmeli
Lösemi hastaları için şahsî hijyen ve ortam hijyeni de hayati ehemmiyete sahiptir. El hijyeni, ağız hijyenine çok dikkat edilmesi, en az gün çok duş alınması, kalabalık ortamlardan kaçınılması, hastanın bulunduğu ortamın kir, toz ve küften arındırılmış olması çok değerlidir. Bunlar haricinde bedeni zorlamadan hafif idman ve morali yüksek tutmak için ruhsal dayanak de lösemi tedavisinin değerli modülleridir.”
NÜKS RİSKİNE KARŞI SAĞLIKLI ÖMÜR BİÇİMİ BENİMSENMELİ
Löseminin tedavi sonrasında tekrar edebileceğini kaydeden Özgümüş, “Bu durum hastalık nüksü olarak tanımlanır. Nüks riski, hastalığın tipi, tedavi süreci ve bireyin genel sıhhat durumu üzere faktörlere bağlıdır. Bu riski en aza indirmek için tertipli doktor kontrollerine devam ederek tekliflere uymak ve genel olarak sağlıklı bir hayat stili benimsemek (beslenme, antrenman, uykuya dikkat etmek) önerilmektedir” diye konuştu.
KEMİK İLİĞİ BAĞIŞÇISI OLMAK ÖNEMLİ
Lösemi hastalarında yüksek risk kabul edilen durumlar varlığında allojenik kemik iliği naklinin, birden fazla hasta için tek hayat kurtarıcı tedavi olduğunu belirten Özgümüş, kemik iliği bağışçısı olmanın ehemmiyetini vurgulayarak kelamlarını şöyle tamamladı: “Çocukluk çağında yüzde 20- yüzde 30 ortası oranlarda kemik iliği nakli gerekebilmektedir. Bu oran erişkin hastalarda çok daha yüksektir. Bu süreç, hastanın hastalıklı kemik iliğinin sağlıklı bir donörün kemik iliğiyle değiştirilmesini içerir. Donör, bir aile üyesi ya da uyumlu bir bağışçı olabilir. Uygun bir bağışçı bulunamadığında hayat kurtarıcı bu sürecin yapılması mümkün olmamaktadır. Birden fazla hasta için bu tedavinin yerini tutabilecek alternatif bir tedavi bulunmamaktadır. Ülkemizde artık Kızılay aracılığı ile kemik iliği bağışçısı olunabilmektedir. Buna alternatif olarak İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi bünyesinde kemik iliği bankaları bulunmaktadır. Kemik iliği bağışçısı olmanın genç sağlıklı bireylerde sıhhate rastgele bir ziyanı bulunmamakta, alınan kemik iliği hücreleri beden tarafından 1 hafta ile 1 ay ortasında büsbütün yenilenmektedir.”
