Tarihi rapor şok etkisi yarattı: İngiliz sömürgeciliği soykırım olarak tanındı

Avustralya, Victoria eyaletinde kurulan Yoorrook Adalet Komitesi, İngiliz sömürgeciliğinin eyalet yerli halkı üzerindeki tesirlerini dört yıl boyunca süren titiz bir çalışmayla inceledi. 2021’de kurulan ve Avustralya’nın birinci resmi “hakikat arayışı” soruşturması olan bu komite, yerli halkın geçmişte ve günümüzde maruz kaldığı “sistemsel adaletsizlikleri” araştırmayı hedefledi. Komitenin raporunda, 1830’lu yılların başında eyaletin sömürgeleştirilmesinden sonraki 20 yıl içinde yerli nüfusun dörtte üç oranında azaldığı belirtildi.

Raporda, 1834’ten itibaren “toplu katliamlar, hastalıklar, cinsel şiddet, dışlama, lisan soykırımı, kültürel yok etme, çevresel bozulma, çocukların alıkonulması” ve asimilasyon siyasetlerinin Victoria’nın yerli topluluğunun “neredeyse büsbütün fizikî yıkımına” yol açtığı vurgulandı. Yerli nüfusun 1834’teki 60.000’den 1851’e gelindiğinde 15.000’e düştüğü sayısal olarak gözler önüne serildi. Rapor, bu durumu açıkça “soykırım” olarak nitelendirdi.

100 UNSURLUK TAVSİYE VE TAZMİNAT TALEBİ

İki aydan uzun süren halka açık duruşmalar ve 1.300’den fazla müracaattan elde edilen bilgilerle hazırlanan rapor, “işgal ve sömürü” nedeniyle verilen zararın “telafi edilmesi” için 100 tavsiyede bulundu. Bu tavsiyeler ortasında, insan hakları ihlallerinin tanınması ve tazminat ödenmesi üzere hususlar da yer alıyor.

Raporda ayrıyeten, eğitim sisteminin yerli halkın daha fazla iştirakiyle kıymetli ölçüde yine düzenlenmesi ve Birinci ve İkinci Dünya Savaşları’nda savaşan lakin savaş alanlarından döndüklerinde gazilere toprak bağışı yapan programdan dışlanan Aborijin askerler için hükümetten özür dilenmesi daveti yapıldı. Eyaletin sıhhat sistemiyle ilgili olarak ise raporda, ırkçılığın “endemik” olduğu ve yerli sıhhat hizmetlerine daha fazla fon ayrılması ile sisteme daha fazla Aborijin işçi kazandırılması için siyasetler oluşturulması gerektiği belirtildi.

TARTIŞMALAR SÜRÜYOT

Komisyonun beş üyesinden üçü (Sue-Anne Hunter, Maggie Walter ve Anthony North), “temel bulguların sonuncu rapora dahil edilmesini onaylamadıklarını” belirtmiş olsalar da, bu hususa ait ayrıntılı bilgi verilmedi. Victoria’nın İşçi Partisi hükümeti rapora cevap olarak, Başbakan Jacinta Allan’ın bulguların “acı gerçeklere ışık tuttuğunu” söyleyerek, bulguları “dikkatle değerlendireceklerini” söz etti. Victoria’daki Aborjin sıhhati ve refahının ana kuruluşu olan Jill Gallagher, soykırım bulgusunun “tartışılamaz” olduğunu söyledi. ABC’ye verdiği demeçte, “Bugün hayatta olan kimseyi bu vahşetlerden ötürü suçlamıyoruz, lakin bu gerçeği kabul etmek bugün hayatta olan bizlerin sorumluluğundadır ve tüm Victorianlar bugün bu gerçek bulguları kabul etmeli, tanımalı ve onlarla uzlaşmalıdır” dedi.

ULUSAL UZLAŞMA SÜRECİ VE REFERANDUM SONUÇLARI

Yoorrook Adalet Kurulu’nun raporu Avustralya’da bir birinci olsa da, başka eyalet ve bölgelerde misal soruşturmalar farklı ilerleme derecelerinde devam ediyor. Örneğin, Queensland’da İşçi Partisi hükümetinin yerini yeni bir Liberal-Ulusal hükümetin almasının akabinde hakikat arayışı soruşturması iptal edilmişti. Son yıllarda, Avustralya’nın klasik sahiplerinin hükümetin her düzeyinde nasıl tanınacağı konusunda ulusal çapta hararetli tartışmalar yaşanıyor. 2023 Ekim’inde Avustralyalılar, Anayasa’da Aborjin ve Torres Strait Adalı Sesi’ni, yani yerli halkın yasalar hakkında tavsiye vermesi için ulusal bir organ oluşturmayı öngören tarihi bir referandumu reddetmişlerdi.